Nama Saintifik : Artocarpus heteropyllus Lam
Nama Tempatan : Nangka
Keluarga : Moraceae
Nangka tergulung dalam keluarga Moraceae. Terdapat 60 genus dan lebih 1000 spesies pokok-pokok dari keluarga ini di kawasan tropika. Nangka memupunyai zat tenaga, air, protin, lemak, karbohidrat, gentian, abu, kalsium, fosforus, besi, beta-karotin, vitamin B1, vitamin B2, vitamin C dan niasin.
Pokok nangka adalah sejenis tumbuhan yang mengandungi getah berwarna putih dan boleh mencapai ketinggian sehingga 20 meter serta mempunyai sistem akar tunjang. Anak pokok nangka mempunyai akar tunjang yang mudah tercedera dan boleh menjejaskan kejayaan penanaman di ladang.
KEPERLUAN ASAS TANAMAN
-
Iklim
Sesuai ditanam di kawasan rendah beriklim tropika. Taburan hujan tahunan 2540 mm sementara suhu optimum di antara 27o - 31oC. Tanaman ini agak tahan kepada ketegasan kekurangan air tetapi kemarau yang melebihi dua bulan kurang sesuai untuk tanaman ini melainkan pengairan dapat disediakan. Tanaman nangka juga tidak sesuai ditanam di kawasan yang mudah dibanjiri.
-
Faktor tanah
Tanah gembur dalam, mendatar atau berbukit tidak terlalu curam dan bersaliran baik adalah sesuai. manakala kawasan yang senang bertakung air tidak sesuai.
VARIETI-VARIETI NANGKA
Tiga klon kultivar yang disyorkan:-
J 29
Nangka ini berasal dari Sungai Chua, Kajang, Selangor dan didaftarkan pada 8 Februari 1973. Mempunyai buah yang besar dengan berat 10 kg sebiji dan berbentuk bulat. Kulit berwarna hijau kekuningan dan sederhana tebal. Durinya kasar dan jarang. Ulas besar dan banyak dan bijinya besar. Isinya tebal, pejal, manis, berwarna kuning dan bertekstur halus. Jeraminya kurang tetapi kasar dan manis.
J 31
Digelar dengan N.S.I dan didaftarkan pada 30 Mei 1973. Saiz buah besar dan berat buah 10 kg sebiji dan panjang buah 45-55 cm. Buah berbentuk lurus panjang dan kulitnya berwarna hijau, sederhana tebal, banyak getah dan durinya rapat-rapat. Ulasnya sederhana besar dan berbentuk bulat. Isinya berwarna kuning, sederhana tebal tetapi pejal, rasanya manis, berbau kuat, tekstur isinya halus dan banyak jerami. Bijinya kecil.
J 32
Klon J 32 didaftarkan pada November 1997. Bentuk buah bujur panjang, bahu melekuk dan hujung buah bulat. Saiz sederhana besar, berduri padat dan beraroma sedikit. Warna isi kuning oren, tebal, saiz isi besar keras dan pejal tetapi kurang manis serta sedikit berair.
J 33
Sesuai dimakan mentah. Pembiakan secara tampang.
MASTURA (Cj)
Nangka adalah sejenis buah tropika yang mempunyai nilai komersil yang setanding dengan buah cempedak dan sukun, tetapi kurang diberi perhatian oleh petani, penggemar buah-buahan dan para penyelidik. Hasil dari penyelidikan selama 16 tahun, saintis daripada Universiti Sains Malaysia Pulau Pinang telah berjaya menghasilkan kultivar baru buah nangka (Arthocarpus heterophyllus) dan diberi nama sebagai nangka MASTURA (Cj - USM 2000).
Bagaimana MASTURA dihasilkan?
Kultivar baru MASTURA dihasilkan daripada projek yang bermula pada tahun 1982 hingga 1987 di mana hampir 400 titisan gemaplasma telah dikumpulkan dari seluruh Asia Tenggara dan dibuat penilaian. Di sekitar tahun 1992 baka CJ1 dan CJ6 telah dipilih untuk dikacukkan.
Baka CJ1 dipilih sebagai induk jantan berdasarkan ciri-cirinya seperti saiz buah boleh mencapai 40 kg sebiji, empulur yang kecil dan mengeluarkan banyak debunga yang boleh mengeluarkan buah yang banyak. Baka CJ6 pula dipilih sebagai induk betina berdasarkan ciri-cirinya seperti isi buah yang berwarna kuning keemasan, ketebalan isi antara 8-10 mm dan mengeluarkan aroma yang menyelerakan.
Sebanyak 10 jenis baka kacukan telah dihasilkan dan 40 biji benih dipilih secara rawak daripada setiap kacukan untuk ditanam dan dibuat penilaian dan ini menghasilkan kultivar MASTURA.
Ciri-ciri MASTURA
Kultivar baru nangka MASTURA mempunyai ciri-ciri seperti berikut:-
-
pokok mula berbuah antara 18 bulan selepas ditanam berbanding 30-36 bulan bagi lain-lain klon nangka
-
saiz buah lebih besar daripada klon-klon nangka sedia ada. Purata saiz buah ialah 15-25 kg dan boleh mencapai melebihi 40 kg
-
Isi buah rasanya manis dan menyelerakan. Isi berwarna kuning keemasan yang menarik berbanding buah kultivar lain yang berwarna putih kekuningan. Isinya juga beraroma, lembut dan rapuh.
-
Purata berat isi bersama biji ialah antara 100-120 gm/ulas dan ia boleh mencapai ke 200 gm/ulas. Peratusan bahagian buah yang boleh dimakan ialah antara 60 hingga 65% berbanding dengan 35 hingga 45% bagi lain-lain klon nangka.
PENYEDIAAN BENIH TANAMAN:
Gunakan baja klonal yang dibiakkan secara tampang iaitu cantuman mata tunas dan baji (klik untuk lihat proses cantuman dan cantuman pokok). Bahan pembiakan mestilah diperlehi dari sumber pokok induk yang disahkan tulen.
Anak benih nangka yang hendak ditanam ke ladang mestilah anak benih yang sihat, subur, cergas dan tidak berpenyakit.
PENANAMAN DI LADANG
Semua anak benih yang bakal ditanam ke ladang mestilah melalui proses pengerasan bagi mengelakkan kejutan atau tegasan yang memungkinkan anak benih mati atau tumbesaran pokok terbantut. Proses ini boleh diperolehi dengan mendedahkan anak benih kepada sinaran matahari penuh secara berperingkat atau mengurangkan kekerapan penyiraman, umpamanya dua kali sehari kepada sekali sehari selama seminggu. Setelah itu anak benih bolehlah ditanam di ladang.
Buat lubang berukuran 60 cm x 60 cm x 60 cm. Lubang-lubang ini seelok-eloknya dibiarkan terdedah selama 1-2 hari. tanah yang dikeluarkan tadi digaul dengan baja organik dan baja fostat. Sebanyak 5-10 kg baja organik dan 150-250 gm baja fostat diperlukan bagi setiap lubang. Setelah digaul, tanah tersebut dibiarkan selama seminggu sebelum operasi penanaman anak pokok dilakukan.
Penanaman anak benih dimulakan dengan membuat lubang sebesar polibeg pada pertengahan lubang penanaman. Tanggalkan polibeg dan tempatkan anak benih di dalam lubang tersebut. Padatkan tanah di keliling pangkal dengan sempurna dan pastikan tanah di pangkal anak pokok tadi berbusut sedikit bagi mengatasi air bertakung atau tanah mendap. Siram anak pokok dengan secukupnya selepas menanam.
Anak pokok yang baru ditanam ke ladang perlu diikat kepada kayu pancang bagi mendapatkan pertumbuhan pokok yang tegak. Anak pokok nangka perlu juga dilindungi dengan bahan lindungan sementara seperti bakul buluh, daun kelapa dan lain-lain bahan bagi mengurangkan kesan tegasan di ladang. Lindungan diperlukan di pangkal anak pokok bagi memberikan keadaan kelembapan tanah yang optimum bagi pertumbuhan anak pokok.
| SISTEM PENANAMAN Tanaman tunggal / selingan:
Menggunakan empat sistem penanaman iaitu sistem empat segi sama, sistem tiga segi sama, sistem sesiku keluang dan sistem kontour. Keutamaan sistem tiga segi sama, pada satu jarak yang sama dapat memberikan bilangan pokok yang baik, iaitu sebanyak 15% lebih jika dibandingkan dengan sistem empat segi sama. 
Sistem empat segi sama tanaman selingan atau sesiku keluang pula melibatkan penanaman pokok pengisi di tengah-tengah sistem empat segi sama. Pokok pengisi bersifat sementara dan akan dibuang apabila kanopi mula bertaut. Sistem ini memberikan kepadatan pokok yang tinggi. Dalam sistem ini nangka dijadikan sebagai tanaman selingan atau tanaman pengisi. Kombinasi yang popular ialah menanam nangka dengan durian. Penanamannya mengikut sistem sesiku keluang di mana pokok durian di tanam di tengah-tengah sistem empat segi sama. Pokok nangka akan dibuang apabila produktiviti nangka telah menurun dan kanopi pokok-pokok mula bertaut. Tumbesaran pokok nangka lazimnya terjejas apabila kanopi pokok mula bertaut dan ini boleh menyebabkan permukaan tanah akan terlindung dan wujudnya satu keadaan persekitaran yang lembab. Keadaan lembab akan menggalakkan kejadian penyakit bakteria. |
|
|
PEMANGKASAN:
Pokok nangka memerlukan cantasan bersistematik dari peringkat awal pertumbuhan untuk membentuk kanopi yang diingini. Aktiviti pemangkasan melibatkan kerja-kerja memotong atau mencantas ranting, dahan, tunas yang tidak dikehendaki dan rosak; berpalis; bertindih; bergeser atau berpenyakit. (sila lihat pangkasan pokok).
Pemangkasan pembentukan adalah untuk memperolehi bentuk pokok yang dikehendaki dan perlu dilakukan pada tahun pertama apabila berumur 3-6 bulan selepas ditanam. Perseimbangan pokok ditentukan oleh jarak dan kedudukan dahan-dahan primer. Untuk mendapatkan pokok yang seimbang, seeloknya percabangan dahan primer dibiar tumbuh di sekeliling batang utama dengan jarak yang sama. Buah dahan-dahan yang terlalu rapat pada sesuatu bahagian pokok. Lakukan pemangkasan ini dari semasa ke semasa bermula dari tahun pertama, kedua dan tahun ketiga.
PEMBAJAAN
Pembajaan selalunya dilakukan dengan menabur baja di bawah hujung kanopi. Bagi tanah yang agak curam, baja dibubuh dalam lubang sekeliling pokok untuk mengurangkan kehilangan baja melalui larian permukaan.; Baja organik diberi setahun sekali sebaiknya selepas menuai.
Program Pembajaan Bagi Tanaman Nangka
| Umur pokok (tahun) | Kadar baja kimia (g/pokok/tahun) | Baja Organik
(kg/pokok/tahun) |
| Urea | TSP | K20 | Mg |
|
| 1
2
3
4
5
6
7
8-20 | 165
330
459
530
670
795
1060
1325 | 163
325
488
520
650
780
1040
1300 | 125
250
375
565
710
850
1130
1415 | 40
75
110
150
185
225
300
375 | 10
10
15
15
20
30
40
40 |
PENGURUSAN AIR
Sistem pengairan sangat diperlukan semasa pokok nangka telah matang, terutamanya semasa pokok berbunga dan berbuah. Sistem pengairan yang sesuai untuk ladang adalah sistem pengiaran titis. Ini adalah kerana sistem pengairan titis memerlukan kos pembangunan, operasi dan penyelenggaraan yang rendah serta mempunyai kecekapan pengairan yang sangat baik. Didalam sistem ini, air yang ditapis itu dibekalkan terus kepada setiap pokok nangka secara perlahan dan kerap melalui penyebar-penyebar yang dipasang pada satu rangkaian paip di lokasi-lokasi yang ditentukan. Selain daripada mengalirkan air kepada tanaman nangka, sistem ini juga boleh digunakan untuk tujuan membaja.
PENJARANGAN BUAH
Untuk mendapatkan saiz buah yang seragam, bentuk buah yang menarik untuk pasaran, mengelakkan serangan serangga dan mengurangkan beban pada dahan pokok bagi mengelakkan dahan sekah serta mengurangkan persaingan tumbesaran pada buah. Penjarangan buah boleh dijalankan 3-4 minggu selepas buah terjadi apabila putik buah telah mencapai ukuran 20-25 cm panjang dan 6-8 cm garis pusat.
Pengeluaran buah berlaku sepanjang tahun bergantung kepada penjagaan dan pengurusan ladang yang betul. Untuk mendapat buah yang besar, hanya dua buah terbaik sahaja dibenarkan membesar bagi setiap pokok.
PENYAKIT DAN KAWALAN
Mati Rosot (Branch Dieback/Bacterial Blight)
Penyebab: Ervinia caratovora merebak lalu menyerang dahan dan batang. Daun menjadi kuning pada cabang pokok yang dijangkiti. Jika berjangkit pada batang utama, keseluruhan pokok menjadi kuning, daun gugur dan diikuti dengan mati rosot. Terdapat damar berwarna putih kekuningan pada kulit pokok dan tangkai buah. Akhirnya kulit menjadi lembut dengan keadaan reput yang basah dan memberikan bau yang busuk.
Kawalan: Bersihkan kawasan ladang untuk mengurangkan sumber penyakit. Buang dan bakar pokok-pokok yang diserang dengan teruk. Potong dan bakar bahagian pokok yang baru diserang. Bersihkan alat memangkas degnan disinfektan (alkohol 90% sodium hydroxide 10%) terlebih dahulu.
KAWALAN SERANGGA
Antara perosak serangga yang menyerang tanaman nangka ialah:-
-
Pengorek Buah (Margaronia caesalis) - dari jenis kupu-kupu.
-
Pengorek Batang (Apriona flavescens) Kamp - sejenis kumbang
-
Lalat buah (bactrocera spp).
-
Kumbang-kumbang Pemakan Daun (Apogonia spp & aderatus spp)
Langkah kawalan: Bungkus buah apabila saiz mencapai 16-18 cm dengan karung kertas sebagai halangan fizikal untuk mengelakkan lalat buah bertelur pada buah.
KEMATANGAN DAN PENUAIAN BUAH NANGKA
Nangka biasanya dituai berdasarkan tarikh selepas buah dibungkus. Penanam mengamalkan pembungkusan buah nangka di pokok untuk mengelakkan buah daripada serangan serangga perosak terutama lalat buah. Buah nangka mula dibungkus apabila saiznya mencapai 8-10 cm panjang atau 2 minggu selepas berputik. Buah jangka NS1 sudah boleh dipetik 12 minggu selepas dibungkus, manakala buah nangka Madu dipetik 14 minggu selepas dibungkus.
Kadang-kadang petani tidak sedar apabila buah mula berputik. Biasanya mereka melihat perubahan sifat luar buah untuk menganggarkan peringkat kematangan buah nangka. Duri nangka kelihatan tajam dan rapat antara satu sama lain pada peringkat muda. Apabila buah mencapai peringkat matang, duri semakin tumpul dan menjarak antara satu sama lain. Buah yang matang juga mempunyai tangkai yang kelihatan mengecut dan bahagian absis pada tangkal buah membengkak. Apabila buah dijentik atau diketuk, buah nangka yang matang mengeluarkan bunyi kosong (tidak padat).
Buah nangka dipetik dengan memotong tangkai buah dengan sekateur atau pisau. Kadangkala buah dituai dengan cara menolaknya ke arah atas sehingga tangkai buah terpisah daripada pokok.
Indeks Kematangan Buah Nangka
Indeks 1
Tidak matang. Keseluruhan permukaan kulit berwarna hijau sepenuhnya. Keadaan duri masih rapat dan tajam. Belum sesuai untuk dipasarkan.
Indeks 2
Matang. Sebahagian permukaan kulit berwarna hijau muda atau kuning kehijauan. Duri semakin lebar tetapi masih agak tajam. Sesuai untuk dituai dan akan masak dalam tempoh 3-4 hari.
Indeks 3
Masak. Permukaan kulit berwarna hijau muda atau kuning kehijauan. Duri semakin lebar dan kurang tajam. Buah mengeluarkan bau aroma yang agak kuat.
Indeks 4
Buah ranum. Keseluruhan permukaan kulit berwarna kuning kemerahan. Buah mengeluarkan bau aroma yang kuat.
PENGENDALIAN LEPAS TUAI
-
Pengangkutan buah ke pusat pengumpulan
Menyambut dan menyusun rapi buah dengan cara seorang pekerja. Buah disusun dengan tangkai menghala ke atas tidak lebih dari 2 lapis buah. Di antara lapisan diletak pelapik span. Kerja-kerja mengangkat, menyusun dan mengangkut dibuat berhati-hati supaya buah tidak bergesel.
-
Penerimaan buah di tempat pengumpulan
Tarikh terima buah, sumber buah dan kuantitinya direkod.
-
Memilih / mengasingkan buah
Buah diasingkan mengikut tahap kematangan/kemasakan dan keadaan kerosakan.
-
Membasuh buah
Air yang bersih digunakan untuk membasuh. Untuk diproses, minima air dicampur klorin ialah 100 ppm. Basuh buah berhati-hati agar kulitnya tidak cedera. Kesan-kesan getah ditanggalkan begitu juga bahan lain yang melekat pada kulit.
-
Mengeringkan buah
Buah yang telah dibasuh diletak atas rak di kawasan teduh dengan pengudaraan yang baik.
-
Mengred buah
Pengredan Am: Buah nangka bebas daripada kecacatan, kerosakan, penyakit, serangga (hidup atau mati), kulat dan lain-lain kekotoran.
Gred A:
Buah dari varieti yang mempunyai ciri yang sama, matang, tidak terlalu masak, bersih, bentuk menarik, berkeadaan baik tanpa sebarang infeksi dan kerosakan. Peratus tolerans ialah 10% bagi kerosakan buah dan 5% bagi buah luar saiz di dalam sesuau konsainan.
Gred B:
Buah dari varieti yang mempunyai ciri yang sama, matang, tidak terlalu masak, bersih dan bebas daripada sebarang infeksi dan kerosakan. Peratus tolerans ialah 10% bagi kerosakan buah dan 10% bagi buah luar saiz di dalam sesuau konsainan.
-
Pembungkusan buah
Buah yang telah digred diisi ke dalam kotak dan disekat antara satu sama lain dengan lapisan span supaya tidak bergesel. Kotak kertas bersalur tahan menampung berat buah serta boleh memuatkan 1-2 biji buah untuk dieksport.
-
Penyimpanan / pengangkutan buah ke destinasi
Ia perlu segera dihantar ke destinasi pasaran dalam tempoh 3-4 selepas dituai
-
Memeram buah
Rawat buah dengan gas Etilena pada kepekatan 50 ppm selama 24 jam pada suhu 25oC supaya buah masak dengan sekata antara 3-4 hari.
-
Proses Minima
Buah dipotong dan ulas isi dikeluarkan. Ulas digred mengikut saiz, kemasakan dan warna. Hanya ulas yang tidak terpotong dibungkus untuk dipasarkan. Biji boleh dikeluarkan mengikut kehendak pasaran. Ulas isi disusun dalam bekas seperti kotak/bekas polistrene dan dibalut dengan plastik pembungkus. Buah yang diproses disimpan pada suhu 20oC supaya tahan disimpan selama 3 minggu. Buah dihantar ke destinasi menggunakan lori sejuk pada suhu 20oC. Buah boleh diisi dalam 'thermal freeze box' untuk kekalkan suhu.
